Kipszna [w:] HERALDYKA GMINY CIĘŻKOWICE
Włodzimierz Chorązki
Uniwersytet Jagielloński — Kraków
KIPSZNA 387 mieszk. (Kyprzna — 1467, Kyprznya — 1509, Kyprzina — 1529, Kiprzna — 1680)
Wieś Kipszna została założona w granicach miasta Ciężkowice, wyznaczonych wg potoków w dokumencie lokacyjnym króla Kazimierza Wielkiego z 1348 roku. Podobnie, jak Ciężkowice należała przez kilka wieków do dóbr królewskich, jako tenuta, każdorazowych starostów bieckich. Administracyjnie należała do powiatu czchowskiego, a od początku XVI wieku do powiatu bieckiego oraz parafii p.w. św. Andrzeja w Ciężkowicach.
Pierwsza wzmianka w źródłach historycznych o wsi Kipszna pochodzą dopiero z 2 poł. XV wieku. Wieś wymieniana jest, jako integralna część dóbr boguniowickich, m.in. w 1505 roku. Wymieniona w poborze podatku z lat 1508-9, kiedy dokonano go z 7½ pręta (1 pręt = 1/12 łana tj. ok. 1,5 ha).
W roku 1529 wieś oddawała dziesięcinę pieniężną o wartości 1 grzywny 3 groszy i 6 denarów biskupowi krakowskiemu.
W 1530 i 1530 roku poboru dokonano z 3 ł. i 1½ pręta oraz karczmy dorocznej i 2 komorników.
W czasie lustracji dóbr królewskich woj. krakowskiego 1564 roku odnotowano 24 kmieci na 5½ łanach. Wspomniani kmiecie płacili łącznie 5 grzywien i 20 groszy czynszu, dają sep w owsie po 1/2 wirtela z pręta, 11 kur, tyleż serów, kopę jaj, po 4 kury poczesne z siedliska, płacą 1 florenów na stację królewską do miasta Ciężkowic. Dawniej kmiecie odkupywali robociznę, płacąc z siedliska po 10 groszy obecnie pracują na folwarku w Boguniowicach. Poddani z Kipsznej skarżą się lustratorom, „że je sąsiedzi uciskają, granicami pobierają i na roboty wyciągają, a granic żadnych urzędnich nie wywodzą”
Rejestr poborowy woj. krakowskiego z roku 1581 podaje, że dzierżawcą Kipszny był starosta biecki. We wsi było 6 łanów kmiecych, 3 komorników bez bydła i karczma na ¼ roli. W roku 1680 nadal właścicielem wsi był starosta biecki, tj. Franciszek Szembek. We wsi było w tym czasie 6½ łana kmiecego i 2 komorników bez bydła.
Do 1772 roku Kipszna należała do powiatu bieckiego w woj. krakowskim. Jak wiadomo miasto Ciężkowice z Przedmieściem Ciężkowickim oraz przyległymi wioskami: Bogoniowicami, Kipszną, Ostruszą i Turskiem należały do uposażeń kolejnych starostów bieckich. Ostatnim starostą bieckim (od 1767 roku) był Stanisław Wilhelm Siemieński. W roku 1772 władze austriackie przejęły dobra w Kipsznej i włączyły je do rządowych dóbr kameralnych. W roku 1775 dobra te znajdowały się już w posiadaniu hr. Piotra Stadnickiego. Jako właściciel występuje jeszcze w roku 1799, ale już w roku 1800, jako właściciel występuje już Idzi Fihauser z Ciężkowic żonaty z hr. Ludwiką Kuczkowską. W latach 1807 i 1808 wieś składała się z 34 domostw zamieszkałych przez 58 rodzin (13 rodzin chłopskich, 37 rodzin chałupników oraz 17 rodzin o innym statusie). Łacznie wieś zamieszkiwało 278 osób.
Po Idzim Fihauserze majątek ciężkowicki (bogoniowicki) odziedziczył syn również… Idzi (1800 — 1837). Wzmianki z roku 1832 i 1835 wskazują, że dobra te należały do Ludwiki Fihauser i jej syna Idziego (1800 — 1837). Idzi zmarł młodo i bezpotomnie, dlatego kolejną sukcesorką była córka Ludwiki i siostra Idziego Anna (1812 — 1891) zamężna z Franciszkiem Trzecieskim (1806 — 1875).
W końcu XIX Kipszna posiadała 49 domów i liczyła 331 mieszkańców. Obszar dworski był własnością Anny Trzecieskiej i obejmował 104 morgi roli ornej, 9 morgi łąk, 7 mórg pastwisk, 103 morgi lasu. Chłopi w tym czasie 345 morgach roli ornej, 26 morgach łąk i ogrodów, 54 morgach pastwisk i 121 morgach lasu. Dziedziczką dóbr po matce Annie była jedna z trzech córek, a mianowicie Ludwika Emilia Trzecieska (ur. w 1837 roku). Ludwika Emilia w roku 1855 wyszła za mąż za bankiera i bajkopisarza Wincentego Ignacego Bobrowskiego (1832 — 1899). Ludwika Emilia z Trzecieskich Bobrowska zmarła w Bogoniowicach w roku 1929. Bobrowscy byli właścicielami bogoniowickiego majątku (w tym w Kipsznej) do roku 1932, kiedy to sprzedali bogoniowicki dwór oraz pozostałe dobra.
Należy również wspomnieć, iż na przełomie XIX i XX wieku zaczęła się utrwalać zmodyfikowana nazwa wsi KIPSZNA, zamiast prawidłowej KIPRZNA.
Źródło:
HERALDYKA GMINY CIĘŻKOWICE
Opracowanie historyczno-heraldyczne
Włodzimierz Chorązki