Żbiki w okolicy Ciężkowic koło Tarnowa, w świetle pracy Piotra Sumińskiego „Badania nad formą krajową żbika (Felis silvestris Schreber) na tle jego rozmieszczenia geograficznego”
Włodzimierz Tomek
W 1958r. wykazałem nowe stanowisko żbika w Polsce*, gdyż w dniu 10 I 1953r. padł żbik w Pławnej koło Ciężkowic w uroczysku Bucze. Został oznaczony tylko na podstawie zachowanej skóry, gdyż czaszka, kościec, części miękkie przepadły. Wykazując nowe stanowisko, że nie był to odosobniony przypadek wystąpienia żbika w tej okolicy, gdyż na podstawie mych obserwacji wywnioskowałem o wystąpieniu jeszcze 2 do 3 sztuk żbików. Moje obserwacje zostały potwierdzone, gdyż 27 II 1962r. padł ponownie żbik w tutejszej okolicy. Został zabity przy upolowanym przez niego zającu, w wiklinach nad rzeką Białą, niedaleko zabudowań wiejskich. Padł na granicy powiatu gorlickiego i tarnowskiego we wsi Sędziszowa, należącej do gromady Siedliska, w odległości około 1,5 km od miejsca zabicia żbika w 1953r. , a w odległości około 700 m od południowego skraju uroczyska Bucze (plan sytuacyjny). Od myśliwego, który mniemał, że strzela do zdziczałego kota, udało mi się nabyć skórę, a potem odnaleźć czaszkę (inne części były już zniszczone).
Opis skóry; długość całkowita od końca nosa do końca ogona 112cm; długość ogona 38 cm;
Długość stopy od pierwszego zdjęcia 12,5 cm; długość ucha mierzonego w szparze- lewego 4,4 cm, prawego4,7 cm; długość najdłuższego pazura łapy tylneej 1,6 cm, przedniej 1,6. Barwa sierści ogólna buro żółta, deseń boczny głowy wyraźny; na karku 4 paski; ogon posiada 4 czarne pierścienie zamykające się oraz 3 pierścienie brązowe niewyraźne, z których jeden najbliższy czarnych pasków, zamyka się; szerokość ostatniego pierścienia ogona(koniec ogona)6,5 cm; na gardle, piersiach i brzuchu białe plamy, z tym ze plama na gardle posiada długość 2,9 cm, szerokość 2,1 cm, biała trójkątna plama na brzuchu długość 13 cm, szerokość 8 cm. Na jaśniejszej od reszty ciała sierści brzucha występują ciemne cętki. Stopy i dłonie z wierzchu jasne, koloru sierści ciała, pod spodem czarna plama na stopie, sięgająca do połowy stopy. Kolor nosa cielisty.
W 1962r. ukazała się praca Piotra Sumińskiego pt. „Badania nad formą krajową żbika(Felis silvestris Schreber)) na tle jego rozmieszczenia geograficznego”*. Na podstawie materiału zebranego z całego świata Sumiński doszedł do wniosku, ze: „wszystko, co uważamy za żbiki, to są tylko mieszańca o mniejszej lub większej domieszce krwi żbika” oraz: „ ogólna średnia zbadanych czaszek wykazuje, że nasze obecne żbiki mają średnio tylko około 63 % żbika”.
Oba żbiki zabite w okolicy Ciężkowic, pierwszy w kilkudziesięcio hektarowym lesie, otoczony osiedlami ludzkimi , drugi w wiklinach nadrzecznych, również w pobliżu zabudowań, mogły mieć stały kontakt z kotami domowymi, z którymi mogły się krzyżować. Najbliższe stanowisko żbików, wykazane przez Administrację Lasów Państwowych w 1964r. znajduje się w nadleśnictwie Grybów, w miejscowościach : Kamienna- 1 sztuka, w Bereście0 1 sztuka, odległych od miejsc występowania żbików w okolicy Ciężkowic około 25 km w linii powietrznej.
Nasuwa się pytanie, jak przedstawia się czystość krwi żbików z tej okolicy w porównaniu ze żbikami z całej Polski, które posłużyły Sumińskiemu do badań nad formą krajową żbika. Na podstawie ułożonego przez Sumińskiego klucza do oznaczenia cech anatomicznych czaszki i cech pokrojowych czystej formy żbika , żbik z Sędziszowej został ujęty w tabelę 1 i 2. Pomiarów i oceny czaszki dokonał dr Piotr Sumiński, za co składam Mu gorące podziękowanie.
Sumiński w swej pracy dokonał pomiarów i obserwacji na 14 skórach i 10 czaszkach żbików krajowych, spośród których tylko 5 było reprezentowanych i przez skórę, i przez czaszkę. Porównają żbiki pochodzące z okolicy Ciężkowic ze żbikami z całej Polski, wykorzystywany w pracy Sumińskiego, stwierdzam ze skóra żbika zabitego w Pławnej w 1953r. w punktacji ustępuje tylko 2 żbikom, a mianowicie z Karpat i ze Zdżaryk ( czaszka tego żbika, jak wspominałem, zaginęła). Żbik zabity w Sędziszowej w 1962r. posiadał skórę, która w punktacji stałaby na siódmym miejscu, a czaszkę zajmującą miejsce ósme. W punktacji żbików których Sumiński posiadał i skórę i czaszkę, żbik w Sędziszowej zajmowałby pod względem skóry drugie miejsce po żbiku ze Zdżaryk, a pod względem czaszki miejsce szóste, tj. ostatnie. Przyjmując średnią punktów skóry i czaszki znajduje się on na piątym miejscu, wyprzedzając tylko żbika z Otrytu w Bieszczadach.
Źródło:
Archiwum Muzeum Przyrodniczego im. Krystyny i Włodzimierza Tomków
w Ciężkowicach
