Obserwacje nad wybranymi zwierzętami dorzecza Białej Dunajcowej
Studio Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej, t. V
Włodzimierz Tomek
Świat zwierzęcy dorzecza Białej jest bogaty i różnorodny. Na szczególną uwagę zasługują zwierzęta ginące, które są pomnikami żywej przyrody oraz zwierzęta ważne ze względów gospodarczych lub naukowych. Wszystkie można zamknąć w trzech grupach - zwierząt chronionych łownych i ryb. Lista zwierząt chronionych została określona rozporządzeniem Ministra Leśnictwa z dnia XI 1952 z późniejszymi zmianami. Natomiast zwierzęta, z których człowiek czerpie bezpośrednie korzyści to gatunki uznane na mocy ustawy z 17 VI 1959 jako zwierzęta łowne oraz ryby.
Dorzecza Białej leży w swej części południowej w Beskidzie Niskim, a w północnej na Pogórzu Ciężkowickim. Składa się z dwóch odrębnych krain, między którymi granica przebiega w okolicy Grybowa. Krainy te różnią się między sobą ukształtowaniem terenu, klimatem, stopniem lesistości, gęstością zaludnienia itp., co powoduje ,że również świat zwierzęcy jest różnorodny. W części południowej leżącej w Beskidzie Niskim, występują zwierzęta związane ze środowiskiem górskim, a skutek dużej lesistości terenu przede wszystkim charakterystyczne dla dużych kompleksów leśnych. W części północnej żyją zwierzęta typowe dla obszarów górskich i dla nizin z tym, że im bardziej na północ, tym mniej występuje gatunków charakterystycznych dla części południowej.
Obserwacje fauny oraz ilościowe obliczenia poszczególnych gatunków zwierząt w dorzeczu Białej prowadzi autor od roku 1928, z tym że w latach 1928 – 1945 obserwacje były przeprowadzane dorywczo, a od roku 1945 systematycznie. Systematyczne obserwacje dotyczą głównie północnej części dorzecza Białej (Pogórze). Określenia częstości i liczebności zwierząt przyjęto wg Dobrowolskiego (1963). Poniżej omówione gatunki zwierząt chronionych oraz łownych przedstawiono w układzie systematycznym.
a) Owady - Insecta
Cały rodzaj biegaczy Carabus z rzędu Lepidoptera podlega ochronie ze względu na pożyteczność. W dorzeczu Białej stwierdzono występowanie następujących gatunków żyjących w lasach: C. coriaceus, L., C violaceus L., C. intricatus L., C granulatus L., Z rzędu Lepidoptera w dorzeczu Białej występują dwa gatunki chronionych motyli: paź żeglarz Papilo podalirus L., i zmierzchnica trupia główka Acherontonia atropos L. Ta ostatnia w omawianym terenie jest bardzo rzadka, natomiast Papilo dalirius występuje nierzadko w obrzeżach lasów i zarośli wzdłuż całej doliny Białej. W pierwszej generacji od połowy kwietnia i w maju jest liczniejszy niż w drugiej i w sierpniu.
b) Ryby – Pisces
Pod względem występowania ryb, rzekę Białą można podzielić na trzy części: od źródeł do Grybowa, od Grybowa do Gromnika, i od Gromnika do ujścia. Przyjmując natomiast podział na krainy rybne wg Starmacha(1951), w Białej można wyróżnić tylko dwie, czyli od źródeł do Ciężkowic – krainę pstrąga i od Ciężkowic do ujścia krainę brzany. Brak więc krainy lipnia i krainy leszcza. W górnym biegu Białej, a więc do źródeł Grybowa, rybą panująca jest strzebla Phoscinus phocinus (L.) pstrąg potokowy Salmo trutta m.fario L., ślis Nemachilus barbatulus (L.) Rzadko występuje kleń Leuciscus cephalus (L), bardzo rzadko świnka Chondrostoma nasus (L) i brzanka Barbus maridionalis petenyi (Heckel) Między Grybowem a Gromnikiem najczęstszą rybą jest świnka, kleń i brzanka. Rzadziej występuje pstrąg potokowy , ukleja Alburnus alburnus (L.) kiełb Gobio gobio (L.) jeszcze rzadziej brzana Barbus barbus (L.), szczupak Esox L., węgorz Anqullia anqulllia (L.) i miętus Lota lota (L.). W pewnych latach pojawiają się jesienią pojedyncze łososie Salmo salar L. Od Gromnika do ujścia rybą panująca jest jest świnka, kleń, brzana, szczupak , miętus , ukleja i kiełb . Rzadkie są okoń Perca fluviatilis L. i certa Limba vimba , (L.). Skład gatunkowy i ilość ryb dopływów rzeki Białej są podobno do żyjących w górnym odcinku Białej. Zmiany w występowanie ryb podczas ostatnich kilkudziesięciu lat zauważono u następujących gatunków:
Łosoś: pojawił się w latach pięćdziesiątych i począwszy od tego czasu bywa w Białej, od ujścia rzeki Grybowa, gnie płynie jesienią na tarło w górę rzeki oraz bardzo rzadko po długotrwałych powodziach
Pstrąg potokowy: do przełomu lat czterdziestych i pięćdziesiątych był na odcinki od źródeł Grybowa liczny, a poniżej Grybowa bardzo rzadki, Później w górnym biegu Białej liczebność pstrągów bardzo zmalała prawdopodobnie w skutek niszczenie ich przez kłusowników. W tym samym czasie między Grybowem a Gromnikiem pstrąg potokowy pojawił się nierzadko, obecnie spotyka się go tam szczególnie wiosną.
Pstrąg tęczowy: w roku 1957 pojawił się w Białej masowo narybek pstrąga tęczowego ( o wymiarach 23 – 25 cm) w który pochodził ze sztucznego zarybiania. Gatunek ten jednak nie zaaklimatyzował się i od 1960r. nie występuje.
Brzana: przed rokiem 1939 występowała w Białej od Grybowa do ujścia, z tym, że koło Grybowa pojedynczo, a poniżej Wilczysk licznie. Obecnie jest coraz rzadsza na odcinku między Grybowem a Gromnikiem występuje tylko przy wysokim poziomie wody. Poniżej Gromnika występują liczniej a im bliżej ujścia Białej tym jest liczniejsza.
Kleń: liczebności tego gatunku z roku na rok maleje. Jeszcze przed kilkanaście lat był najpospolitszy ze wszystkich ryb, przy czym częste były duże okazy (dochodzące do 2 kg) obecnie jest rzadszy, łowi się mniejsza okazy do (1kg) a jego miejsce zajmuje świnka.
Stan świnki w Białej z roku na rok wzrasta pod względem liczebności. Także coraz częstsze są duże okazy. Przed kilkudziesięciu laty występowała tylko w dolnym biegu Białej. W średnim biegu, a więc koło Jankowej zaczęła się pojawiać w roku 1940. W roku 1945 obserwowana tam stada złożone z kilkudziesięciu sztuk i tylko w niektórych miejscach. Obecnie stada złożone z kilkudziesięciu sztuk spotyka się wszędzie ( do 0,8 kg). Powyżej Grybowa do roku 1948 nigdy świnki nie spotkano a obecnie też tam występuje.
Granica zasięgu okonia na przestrzeni kilkudziesięciu lat przesuwa się w dół rzeki. Przed rokiem 1939 na odcinku między Wilczyskami, a Gromnikiem występował w niektórych miejscach licznie , a obecnie jest bardzo rzadki.
c) Płazy – Amphibia
Salamandra plamista Salamandra salamandra (L). – w prowadzi nocny tryb życia, a można spotkać ją tylko w dni deszczowe. Widziano kilka razy ten gatunek w uroczysku Siekierczyna – Jastrzębia, w lesie bukowym z domieszka jodły nad tzw. Zimnym Potokiem i w kompleksie bukowym na tzw .Kamieniach w pobliżu strumyka.
Kumak Bombina sp. występuje nielicznie we wszystkich rodzajach lasów w miejscach, gdzie są stawki śródleśne, w kałużach przydrożnych w miejscach zabagnionych.
Rzekotka drzewna Hyla arborea (L.) występuje rzadko w obrzeżach lasów.
Ropucha zielona Bufo vidridis Laurenti i ropucha szara Bofu bofu (L.) są pospolite wzdłuż całej doliny Białej.
d) Gady – Reptilia
Jaszczurka zwinka Lacerta qgilis L. jest częsta na zrębach leśnych w miejscach kamienistych, nasłonecznionych, wzdłuż całego dorzecza Białej.
Padalec zwyczajny Aquis fragilis L. Spotkano go tylko raz na skraju lasu w Kąśnej Dolnej, w sierpniu 1970r.
Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix )L). Pospolity i liczny, Spotyka się go wzdłuż dorzecza Białej w miejscach wilgotnych, wszędzie tam, gdzie znajduje odpowiedni dla siebie biotop.
e) Ptaki – Aves
Czapla siwa Ardea cinerea L. w dorzeczu Białej występuje tylko jako ptak przelotny, w zatrzymuje się przeważnie w latach suchych od końca lipa do połowy października, pojedynczo lub po kilka osobników.
Bocian biały Ciconia ciconia (L) jako ptak lęgowy jest rzadki i nieliczny. Gniazda swierfzono w Kołaczycach, Zabłędzy i Bogoniowicach.
Bocian czarny Ciconia nigra (L). W leśnictwie Kąśna Górna spotkano 7 VII 1964 spotkano bociana czarnego nad potoczkiem w lesie. Według opowiadań tamtejszego gajowego bociany czarny były widywane tam w ciągu całego lata. W sierpniu tego samego roku autor widział młodego osobni we wsi Brzana. Należy więc przypuszczać, że w roku 1964 widziano dwa bociany czarne nad rzeką Biała w Kąśnej Górnej, a 15 VI 1966 również dwa żerujące na stawach w Kąśnej Dolnej.
Gęś gęgawa Anser anser (L). W pewnych latać od końca września do połowy października przelatujące nieliczne klucze gęsi przecinające dorzecze Białej i kierujące się na południowy zachód. Czasem siadają na polach, przeważnie na oziminach.
Kaczka krzyżówka Anas platyrhynchos L. Zmiany w występowaniu zauważono na Pogórzu. Do roku 1945 krzyżówki gnieździły się dość licznie na stawach i starych zalewiskach Białej. W zimie przebywała każdego roku na Białej na miejscach niezmarzniętych. W latach 1945 – 1942 nastąpił wyraźny wzrost liczebności. Zakładały gniazda i wyprowadzały młode w każdym możliwie dogodnym miejscu, nie zrażone brakiem spokoju. W sierpniu pojawiły się w ilości znacznie przewyższającej liczbę wychowanym w najbliższej okolicy. W zimie natomiast ilość krzyżówek spotykanych nad Biała zaczęła się zmniejszać tak ,że od lat sześćdziesiątych zdarzają się bardzo rzadko lub wcale. Po roku 1953 liczba krzyżówek gnieżdżących się z roku na rok maleje. W sierpniu i wrześniu zjawiają się na stawach nieregularnie, przelatując tylko wieczorem po zachodzie słońca. W dzień zostają na stawach tylko pojedynczo. Przyloty krzyżówek w sierpniu i wrześniu są w różnych latach nie jednakowe. Wyżej opisane zmiany tłumaczę powstaniem jeziora Rożnowskiego i Czchowskiego.
Cyrynka Anas querquedula L. W dorzeczu Białej występuje tylko na przelotach w okresie pozalęgowym, najliczniej w kwietniu, w stadach złożonych z czterech do dziesięciu ptaków, bardzo często w towarzystwie krzyżówek. W czasie przelotów jesiennych cyrynki są widywane w omawianym terenie najpóźniej do końca września.
Cyraneczka Anas creca L. występuje w tylko przelotach od września do mrozów. Najliczniejsza jest w listopadzie i wtedy zatrzymuję się nad stawami i Biała w stadach dochodzących sześciu osobników.
Inne gatunki kaczek jak: świstun Anas penelope L., głowienka Aythya ferina L., czernica Aytha fuliqula (L.), płaskonos Spatula clypeata (L.) edredon Somateria mollissima (L.) były widziane jednorazowe w czasie przelotów na wiosennych lub jesiennych.
Jastrząb gołębiarz Accipiter gentilis (L.) w dorzeczu Białej jest ptakiem lęgowym. Na Pogórzu areał osobniczy jednej pary wynosi 4000 ha. W Beskidzie jest o wiele rzadszy.
Krogulec Accipiter nisus (L.). Na Pogórzu jest w lecie rzadki , w jesienie i zimie często. W Beskidzie jest bardzo rzadki.
Myszołów zwyczajny Buteo buteo (L.) jest lęgowy, częsty, nieliczny. Średnio na 2000 ha żyje jedna para. Stanowiska lęgowe stwierdziłem w lasach w Kąśnej Dolnej, uroczysku w Brzezie, w lesie w Gromniku, Siekierczynie – Jastrzębiej.
Jarząbek Tetrastes bonasia (L) jest licznym mieszkańcem lasów całego dorzecza Białej. Na Pogórzu od lat pięćdziesiątych występował bardzo rzadko nawet sporadycznie. OD tego czasu jego liczebność wzrosła, mimo licznych wrogów tutaj występujących jakimi są kuna czy lis. Wzrost liczebności jarząbków na pogórzu należy tłumaczyć zmianą gospodarki leśnej, mianowicie powstaniem drzewostanów wielogatunkowych, różnowiekowych, o gęstym podszyciu , w które stwarzają optymalne warunki rozwoju jarząbków (Tomek 1966) Obecnie przeciętnie na 20 ha lasu żyje jedna para jastrząbków. (Tomek 1965)
Kuropatwa Perdix perdix (L.) na Pogórzu do roku 1941 częsta i bardzo liczna, w zimie 1940/1941 wyginęła zupełnie, prawdopodobnie na wskutek długotrwałych i bardzo obfitych opadów śniegu oraz pomoru kur. Pojedyncze kuropatwy zaczęły się pojawiać ponownie w latach 1944-1946 ha pól, a więc licznie. Obecnie liczba ich jest nieco niższa w porównaniu z rokiem 1940.
Przepiórka Coturnix coturnix (L). w dorzeczu Białej występuje bardzo rzadko. W latach trzydziestych była częstsza (na 10 ha pól – dwa gniazda) od tego czasu liczebność jej spada i w pewnych latach występuje tylko sporadycznie, a w innych zupełnie.
Bażant Phasianus colchicus L. Do roku 1928 ten gatunek nie występował w dorzeczu Białej. Wprowadzony sztucznie w roku 1928 w okolicy Ciężkowic: w 1939 r. bażanty stały się liczne i występowały i tylko w dolinie rzeki Białej nie dalej niż na odległość kilkunastu kilometrów od miejsca zasiedlenia. W zimie 1939/1940 bażant pozbawiony opieki i tępiony wyginął zupełnie. Od roku 1959 co kilka lat sprowadzane i puszczane w okolicy Ciężkowic zasiedliły całą dolinę Białej w obrębie pogórza gdzie stały się liczne i częste . W innych miejscach tej części dorzecza Białej gdzie nie jest otaczany opieką, jest nieliczny i rzadki.
Derkacz Crex crex (L) jest częsty i dość liczny , szczególnie na Pogórzu. Gnieździ się w dolinie Białej, na łąkach, wśród przybrzeżnych wiklinisk, a także czasem w ziemniaczyskach i buraczyskach.
Łyska Fulica atra L. w dorzeczu Białej widywana sporadycznie.
Kszyk Capella galliniago L. występuje w północnej części dorzecza Białej, jedynie gatunek przelotny od początku sierpnia do pierwszych dni października, pojedynczo lub po kilka sztuk.
Dubelt Capella media (Lath) jest bardzo rzadkim ptakiem przelotnym.
Słonka Scopax rusticola L. jako ptak lęgowy występuje nielicznie w Beskidzie, tam też spotykany w czasie ciągów wiosennych. Na pogórzu nie stwierdzono stanowisk lęgowych. W ciągu wiosennych występuje tu bardzo rzadko i pojedynczo. Natomiast w czasie ciągów jesiennych w pewnych latach jest bardzo rzadki, w innych występuje często i licznie. Zatrzymuje się przeważnie na okres jednego do kilku dni zarówno w większych kompleksach leśnych jak i w małych laskach oraz dolinie Białej.
Gołąb grzywacz Columba palumbus L. jest liczny i częsty na Pogórzu w Beskidzie nieco rzadszy. Gnieździ się w lasach , zagajnikach nadrzecznych, parkach i ogrodach. W sierpniu łączy się w stada liczące do kilkudziesięciu osobników. Odlatuje zwykle w drugiej połowie września, a pojedynczo osobniki można spotkać do końca października.
Gołąb siniak Calumba oenas L. nieliczny i bardzo rzadki. Gniazda nigdy nie znalazłem, lecz można przypuszczać, że bardzo nieliczne pary się gnieżdżą.
Kukułka Cuculus cnorus L. jest lęgowa liczna i częsta.
Puchasz Bubo bubo (L). Dnia 13 II 1965 znaleziono w Księżnej Górze martwego puchacza. Ptak miał bielmo na jednym oku i był bardzo wychudzony.
Puszczyk Strix aluco l. jest bardzo częsty i liczny w obu odmianach popielatej i brązowej, w osiedlach, w szczególności w kościołach otoczonych starymi drzewami oraz parkach. W lasach występuje rzado mimo zakładania skrzynek lęgowych typu D.
Sowa uszata Asio otus (L). Przed rokiem 1930 spotykałem w lasach bardzo rzadko, po roku 1940 ani razu sowy nie widziałem.
Sowa błotna Asio flammeus (Pontoppidar). Jeden ptak został zastrzelony 12 XI r. w lesie w Falkowej.
Kraska Coracias garrulus L. Obserwowana jest jako gatunek rzadki i nieliczny, tylko w czasie jesiennych przelotów. Na badanych terenie widziałem ją 15 IX 1952 na skraju lasu Kipsznej oraz 6 X 1962 w Ciężkowicach-Dąbrowej.
Dudek Upupa epops L. jest lęgowy, rzadki i nieliczny. Part dudków widziałem na granicy biotopów leśnych i polnych.
Dzięcioł czarny Dryocopus martius (L)jest lęgowy, ale nieliczny rzadki. Spotykałem go przeważnie w drzewostanach jednogatunkowych jodłowych, rzadziej w drzewostanach mieszanych.
Dzięcioł zielonosiwy Picus canus Gmelin , lęgowy, rzadki lecz częstszy niż dzięcioł zielony,
Dzięcioł zielony Picus viridis L. jest gatunkiem lęgowych, rzadkim i nielicznym.
Dzięcioł pstry duży Dendrocopos major L. występuje bardzo często i licznie zwłaszcza w lasach mieszanych. W Gromniku spotkałem gniazdo tego dzięcioła w skrzynce lęgowej.
Dzięcioł pstry średni duży Dendrocopos mediusL. jest lęgowy, rzadki i nieliczny.
Dzięciołek duży Dendrocopos minor (L) jest bardzo rzadki, nieliczny, ale lęgowy. W zimie odwiedza sady w osiedlach.
Krętogłów Jynx torquila L. jest bardzo rzadki i nieliczny , ale prawdopodobnie lęgowy. występuje raczej w zagajnikach i parkach, a nie w lasach.
Skowronek borowy Lullula arborea (L). W końcu maja 1966r. spotkałem gniazdo skowronka borowego w uroczysku Brzezie na szkółce leśnej o powierzchni 0,28 ha. Gniazdo było złożone na ziemi między rzędami pikowanego dwuletniego modrzewia, z góry zupełnie odsłonięte. Mimo intensywnej pracy na szkółce w odległości kilku metrów od gniazda, ptak wyprowadził młode.
Skowronek alauda arvensis (L.) występuje często i dość licznie tam gdzie są duże połacie pól uprawnych. W miejscach, w miejscach w których są pola poprzecinane zagajnikami i zadrzewieniami jest częsty i liczny.
Wilga Oriolus oriolus (L.) występuje rzadko i nielicznie , lęgowa. Przylatuje w maju odlatuje już początkiem sierpnia, a nawet końcem lipca.
Kruk Corvus corax L. Pierwszy raz słyszałem kruka w badanym terenie 16 X 1963, który leciał nad uroczyskiem Brzezie. w latach 1964 i 1965 kruki gnieździły się w uroczysku Jastrzębia. W styczniu i lutym 1969 dwa kruki regularnie odwiedzały padlinę wyłożoną w uroczysku Bukówka.
Orzechówka Nucifraga caryocatactes (L.) jest ptakiem nielicznym i bardzo rzadkim. W dorzeczu Białej stwierdziłem gnieżdżenia się. Widywałem orzechówki w lasach tylko w pewnych miejscach latach żerujące na dębach w okresie przelotów jesiennych.
Rodzina sikor Paridae w omawianym terenie prezentowanym terenie jest prezentowana przez sześć gatunków: bogatkę Parus major L., sikorę modrą P. caruleus L., sosnówkę P. ater L., czubatkę . cristatus L., sikorę ubogą P. palustris L. i sikorę czarnogłową P. atricapillus L. Najliczniejsza z nich jest bogatka i sikora uboga. Oprócz lasów występują one i w innych biotopach. Sosnówka i czubatka występują często , ale nielicznie i są spotykane tylko w lasach.
Kowalik Sitta europaea (L.) Jest ptakiem lęgowym, licznym i bardzo częstym w lasach i zagajnikach. W zimie jest częstym gościem w osiedlach, przylatuje do karmników.
Pełzacz ogrodowy Certhia brachydactyla Br. jest gatunkiem lęgowym w parkach i zagajnikach gdzie jest częsty i liczny.
Pełzacz leśny Carthia familiaris L. jest gatunkiem częstym i licznym przede wszystkim w lasach wysokopiennych. W jesieni i w zimie spotyka się go żerującego w towarzystwie sikor.
Raniuszek Aegithalos caudatus (L). W okresie lęgowym występuje w lasach często i jest nieliczny. W jesieni stada złożone z kilkunastu, a nawet kilku dziesięciu ptaków odwiedzają osiedla.
Strzyżyk Troglodytes (L.) gnieździ się w badanym terenie często i dość licznie we wszystkich biotopach leśnych o gęstym podszyciu, zwłaszcza w tych miejscach, w których las przepływa strumyk. W zimie często spotykałem strzyżyki w dolinie Białej, mimo że tam nigdy nie zauważyłem, aby się gnieździły.
Pliszka Phoenicurus phoenicurus (L.). Jest częsta i liczna, a jej liczebność jest uwarunkowana ilością dziupli, w których się gnieździ. W głębi lasów spotkałem gnieżdżące się pleszki w kompleksie Jastrzębia i w uroczysku Brzezie w skrzynkach lęgowych typu D, które tam były założone , które tam były założone dla sów.
Kopciuszek Phoenicurus ochruros (Gmelin), częsty i liczny ptak gniazdowy w osiedlach, nieliczny parkach i zagajnikach.
Rudzik Erithacus rebucela (L). W lasach o gęstym podszyciu jest lęgowy, bardzo częsty i bardzo liczny/
Słowik szary Luscina luscina (L). Jest lęgowy, bardzo liczny i bardzo częsty, charakterystyczny dla wiklin rzeki Białej.
Kos Turdus ilacus L. Obserwowany w badanym terenie tylko w okresie przelotów jesiennych, bardzo często w towarzystwie kwiczołów.
Kwiczoł Turdus pliaris L. Gnieździ się często i dość licznie w koloniach liczących do kilkunastu gniazd. Kolonie lęgowe spotykałem w dolinie Białej w większych kępach drzew oraz w parkach i zagajnikach. W okresie jesiennych przelotów spotyka się bardzo często stada złożone z kilkudziesięciu ptaków.
Zaganiacz Hippolais icterino (Veilot) występuje jako gatunek lęgowy nielicznie i często tylko w zagajnikach i na skrajach lasów.
Spośród pięciu gatunków pokrzewek występujących w Polsce dorzeczu Białej stwierdziłem występowanie czterech: pokrzewka ogrodowa Sylvia borinn (Bodd.) cierniówka S. communis Lath., pokrzewka czarnołbista S.atricapilla (L.), piegża S curruca (L.). Gnieżdżą się one i występują dość licznie i często przeważnie w parkach, zagajnikach wiklinach nad rzeką Białą, zadrzewieniach, ogrodach. W lasach najczęstsza i najliczniejsza jest pokrzewka czarnołbista.
W lasach dorzecza Białej gnieżdżą się 3 gatunki świstunek: piecuszek Phylloscopus trochilus L., pierwiosnek Phylloscopus collybita Vieil., świstunka leśna Phylloscopus sibilatrix (Bechst.). Są one częste i dość liczne.
Mysikrólik Regulus regulus (L.). W lasach zwłaszcza z przewagą drzew iglastych występuje często i dość licznie. W jesieni i w zimie często można spotkać stada złożone z kilku do kilkunastu osobników koczujące w towarzystwie sikor.
Płochacz pokrzywnica Prunella modularis (L.). Na przelotach jesiennych dość liczny. Stanowisko lęgowe stwierdziłem w Jastrzębiej.
Świergotek drzewny Anthus trivialis (L.). Występuje często i dość licznie w lasach i parkach, przeważnie w miejscach gdzie rośnie sosna. W Polsce żyją trzy gatunki pliszek i wszystkie one występują w omawianym terenie z tym pliszka siwa Motacilla alba L. jest lęgowa, bardzo liczna i bardzo częsta w parkach, zagajnikach, osiedlach i w dolinie Białej.
Pliszka górska Maticilla cinerea Tunstall jako ptak lęgowy występuje w Beskidzie Niskim licznie nad potokami leśnymi i nad Białą a na Pogórzu rzadko. O pliszce żółtej Motacilla flava (L.) posiadam tylko jedną obserwację, z sierpnia 1968, stadka rodzinnego, złożonego z dwóch starych i czterech młodych w dolinie Białej w Kąśnej Dolnej.
Dzierzba srokosz Lanius excubitor L. W okresie lęgowym obserwowałem srokosza w roku 1968 kilkakrotnie w tym samym miejscu na skraju lasu w Bogoniowicach.
Szpak Sturnus vulgaris L. jest bardzo liczny i bardzo często w omawianym terenie, ale w lasach gnieździ się tylko do odległość 500 metrów od skraju.
Zięba Fringila coelebs L. jest ptakiem licznym i bardzo częstym w lasach i parkach.
Dzwoniec Chloris chloris (L.) w okresie lęgowym jest dość liczny i często, w zimie nieliczny i rzadki. Występuje na brzegach lasów. W czasie przelotów jesiennych spotyka się pojedyncze osobniki lub pary, a tylko raz z końcem lutego 1961 widziałem stadko złożone z kilkunastu sztuk.
Szczygieł Carduelis (L.) w lesie jest liczny i częsty, ale w lasach spotykamy tylko na obrzeżach i małych zrdzewieniach.
Czyż Carduelis spinys (L) w okresie lęgowym jest nieliczny i rzadki. Spotykałem wtedy pojedyncze sztuki w lasach w Jastrzębiej, co wskazywałoby na gnieżdżenie się. Późną jesienną w zimie bywa liczny i częsty. Spotykałem wtedy stada złożone z kilkudziesięciu osobników wszędzie tam gdzie obrodziła olsza.
Makolągwa Acanthis cannabina (L.), jest ptakiem licznym i częstym, ale gnieździ się przede wszystkim w osiedlach, w parkach, zadrzewieniach śródpolnych.
Gil Pyrrhula (L.) jako gatunek lęgowy występuje w lasach bardzo rzadko i nielicznie. Od początku listopada do wiosny jest liczny i częsty, głównie w ogrodach osiedli i w dolinie Białej.
Grubodziób Coccotharaustes coccotharaustes (L.) jest liczny i bardzo rzadki. Gniazda nigdy nie znalazłem, ale spotykałem w okresie lęgowym pojedyncze ptaki z czego wnioskuję o gnieżdżeniu się. W okresie jesiennym i zimowym, gdy obrodzi grab, spotyka się stada dochodzące do kilkunastu sztuk.
Trzandel Emberiza citrinella L. jest ptakiem lęgowym licznym i bardzo częstym. Występuje na obrzeżach lasów i zadrzewień.
f) Ssaki – Mammalia’Jeż Erinaceus sp. jest rzadki występuje tylko na skrajach lasów
Kret Talpa europea L. jest liczny w środowiskach poza leśnych, w lasach na szkółkach i enklawach śródleśnych bardzo rzadki.
Zając szarak Lapus europaeus pallas w dorzeczu Białej jest dość liczny na Pogórzu daje się zauważyć w ostatnich dziesiątych lat wzrost liczebności zajęcy, zapewne dzięki mozaikowatości pól, gdzie w porównaniu z innymi częściami kraju stosowana jest w mniejszym stopniu chemizacja i mechanizacja rolnictwa.
Wiewiórka Sciurus vulgaris L. jest związana ze środowiskiem leśnym i parkowym. W Beskidzie jest bardzo rzadka, na Pogórzu w lasach rzadko, a w parkach nieco liczniejsza. W latach dwudziestych i trzydziestych była dość liczna. Prawdopodobnie populacja wiewiórki zmalała wraz ze wzrostem liczebności kuny leśnej (tumaka). W dorzeczu Białej występuje wiewiórka o ubarwieniu rudy i brunatno - czarnym.
Orzesznica Muscardinus avellanarius L. w niektórych uroczyskach leśnych rzadko, w niektórych występuje licznie, np. w uroczysku Brzezie (96ha) w czasie czyszczenia skrzynek lęgowych znaleziono roku 7 orzesznic w śnie zimowym.
Piżmak Ondatora zibethica L. w dorzeczu Białej pojawił się w latach trzydziestych zasiedlając liczniej stawy rybne zarośnięte szuwarem i tatarakiem, które stanowią jego główny żer, a mniej licznie Białą i jej dopływy. Punkt kulminacyjny liczebności osiągnął piżmak na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych. Duża wartość skórek stała się powodem masowego chwytania piżmaków w sidła przez ludność. Prawdopodobnie dlatego liczebność ich zmalała do tego stopniu, że obecnie występują rzadko.
Wilk Canis lupus L. wystąpił w Beskidzie pod koniec lat czterdziestych i utrzymuje się tam do dzisiaj. W ciągu ostatnich dwudziestu lat w dorzeczu Białej zostało zabitych kilka wilków w Śnietnicy i Florynce. W 1965r. pokazały się pojeyncze osobniki na Pogórzu i przebywały na terenie leśnictwa Kąśna Górna. W styczniu 1966r. została tam zabita wadera (wilczyca). Od tego czasu wilki na Pogórzu nie występują.
Lis Vulpes Vulpes (L.) Na przełomie lat czterdziestych, pięćdziesiątych liczebność lisów w Beskidzie bardzo wzrosła na okres kilku lay, po czym gwałtownie zmalała tak, że obecnie występują pojedyncze na skrajach lasów. Na pogórzu stan lisów na przestrzeni kilkudziesięciu lat utrzymuje się z małymi wahaniami na stałym poziomie.
Borsuk Meles meles L. występuje wzdłuż całego dorzecza Białej nielicznie. Nie zauważyłem, aby w przeciągu kilkudziesięciu lat uległa zmianom jego liczebność, pomimo tępienia przez kłusowników.
Wydra Lutra lutra L. Do lat pięćdziesiątych występowała licznie w całym dorzeczu Białej. Obecnie jest rzadka lub bardzo rzadka. Prawdopodobnie została wytępiona przez kłusowników.
Kuna leśna (tumak) Martes martes L. występuje wzdłuż całego dorzecza Białej : dość licznie w Beskidzie , rzadziej na Pogórzu. Do lat czterdziestych była na Pogórzu bardzo rzadka , tępiona przez kłusowników ze względu na bardzo cenne futro. Liczebność jej jednak wzrosła tak ,że obecnie pojawia się dość często. O ile dawniej występowała tylko w dużych kompleksach leśnych, to obecnie spotkać ją można również w w małych laskach.
Tchórz Mustela putorius L. W Beskidzie jest rzadko na Pogórzu liczniejszy, przebywa przeważnie w pobliżu zabudowań.
Z rodziny łasicowatych na omawianym terenie występuje na skraju lasów łasica (łaska) Mustela nivialis L. i gronostaj Mustela ermines L. Oba gatunki są nierzadkie.
Ryś Lynx lynx L. W dorzeczu Białej pojawił się w latach pięćdziesiątych, ale tylko w Beskidzie. Obecnie występuje tam w lasach koło miejscowości: Izby, Śnietnica, Brunary, Florynka w ilości 3 do 5 osobników.
Żbik Felis silvestris Schreber bardzo rzadki. W roku 1955 stwierdzono stanowisko żbika w okolicy Ciężkowic (Tomek 1958)
Dzik Sus scrofa L. do lat czterdziestych występował W Beskidzie, na Pogórzu był bardzo rzadki. Później liczebność dzików gwałtownie wzrosła, zwłaszcza w Beskidzie i południowej części Pogórza zajęła one nie tylko duże, ale i małe kompleksy leśne. Od lat sześćdziesiątych w północnej części Pogórza liczebność dzików maleje tak, że stały się tylko przechodnimi. W południowej części Pogórza oraz w Beskidzie utrzymują się dość licznie.
Sarna Caoreolus L. do lat pięćdziesiątych była gatunkiem częstym i licznym w Beskidzie, a mniej licznym na Pogórzu. Obecnie populacja do tego gatunku na Pogórzu wzrosła kilkakrotnie, natomiast w Beskidzie sarna stała się mniej liczna, prawdopodobnie wskutek pojawienia się tam i stałego występowanie wilków i rysi.
Jeleń Cervus elaphus L. w południowej części dorzecza Białej, w Beskidzie Niskim pojawił się w latach pięćdziesiątych. Sądząc po kolejno zajmowanych terenach rozprzestrzenił się z nadleśnictw Krynica, Muszyna, Nawojowa, w położonych w dorzeczu Popradu, gdzie przedtem występował stale. W północnej części dorzecza Białej wchodzącej w skład Pogórza Ciężkowickiego obserwowana, począwszy od roku 1969, pojedyncze jelenie, które przeszły z dorzecza Dunajca.
g) Rola świata zwierzęcego w rozwoju gospodarki i turystki w dorzeczu Białej
Z omówionych zwierząt największe znaczenie dla gospodarki państwowej posiadają zwierzęta łowne. w Południowej części dorzecza Białej, wchodzącej w skład Beskidu Niskiego, żyją zwierzęta atrakcyjne dla myśliwych krajowych jak zagranicznych. Są nimi jeleń, wilk, ryś i dzik. Jeleń w ostatnich dziesiątkach lat zwiększa soją liczebność, jest dorodny i wykształca piękne wieńce, które są poszukiwanym trofeum myśliwskim. Dziki żyjące w dużych kompleksach leśnych odgrywają również rolę w odnowieniu i ochronie lasu. Dewizy za odstrzały oraz tusze upolowanych zwierząt, mające wartość tak dla rynku krajowego, jak i zagranicznego, powiększają dochód państwowy.
Północna część dorzecza Białej należąca do Pogórza Ciężkowickiego jest terenem odpowiednim do zwiększania liczebności do przede wszystkim bażantów i sarn. Znajdują tu one bardzo dobre warunki życia i rozwoju, a w miejscach, których są otaczane opieką osiągają dużą liczebność. A trakcją myśliwską tej części dorzecza Białej są występujące w dużej ilości jarząbki.
Rzeka Biała i jej dopływy po zlikwidowaniu kłusownictwa i przy racjonalnym zarybieni może być atrakcją dla wędkarzy, szczególnie ze względu na występowanie pstrąga potokowego.
Dorzecze białej jest interesujące również dla przyrodników, ponieważ żyją tu zwierzęta rzadkie, otaczane gatunkową ochroną, takie jak: salamandra, bocian czarny, kruk, gołąb siniak, żbik. Teren ten nie posiadający dużyc
