Falkowa [w:] Heraldyka Gminy Ciężkowice
Włodzimierz Chorązki
Uniwersytet Jagielloński — Kraków
FALKOWA (376 mieszk.) Falkowka — 1416, Falkowa — 1429)
Z dokumentu wystawionego przez króla Jana Olbrachta Jagiellończyka w roku 1498 wynika, że wieś została przeniesiona przez króla Kazimierza Wielkiego na prawo niemieckie w roku 1370. Wieś zapewne powstała znacznie wcześniej. Być może przed rokiem 1346, jak podaje dokument dotyczący parafii Bruśnik, jakoby do tej parafii należały oprócz Bruśnika i Siekierczyny, także wieś Falkowa. Jednak nazwa wsi wskazuje na jej niemieckie pochodzenie. Toteż nie mogła ona powstać wcześniej niż w 1 ćwierci XIV wieku. Od początku istnienia wieś administracyjnie należała do powiatu czchowskiego a od początku XVI wieku do powiatu bieckiego oraz do parafii p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Bruśniku, ale po przejęciu kościoła przez arian, od 2 poł. XVI wieku należała parafii p.w. Wszystkich Świętych w Bobowej.
Zgodnie z przywilejem lokacyjnym wieś należała do dóbr rycerskich zamku Trestczyn (6 wsi: m.in. Brzana, Sędziszowa i Falkowa oraz tenut w Dębowcu i Ciężkowicach). We wsi znajdował się również folwark sołtysi i łany sołtysie. Zachowane ślady po zamku Trestczyn znajdują się na terenie przysiółka Berdechów (sołectwo Brzana Dolna), czyli kilka km na płd. wschód od Falkowej. Murowany zamek zapewne wzniósł kasztelan brzeski Jakub Trestka herbu Gryf znany ze źródeł z roku 1334. Do kasztelana brzeskiego (ob. przysiółek Hebdowa — Stare Brzesko, ob. gm. Nowe Brzesko w pow. proszowickim) należały okoliczne wioski m.in. Sierosławice. Trestkowie, jako Gryfici byli spokrewnieni z Rożenami. Jakub był ojcem Paszka I Trestki wzmiankowanego w latach 1361 — 72. On z kolei był ojcem Paszka II Trestki, który po raz pierwszy występuje w źródłach z roku 1386. To właśnie on z imienia wymieniony jest dokumencie z 1423 roku, jako właściciel Falkowej. W roku 1416 wzmiankowany jest 1416 Michał z Falkowej.
W roku 1423 Paszek Trestka z Trestczyna, zamienił Falkową (na 8 lat) na połowę wiosek: Przyszowa i Janina, które należały do Michała (Wierzbięty = Grzegorza) z Przyszowej. Po śmierci Paszka, jego synowie: Andrzej z Trestczyna i Mikołaj z Sierosławic dzielą w roku 1436 dobra. Andrzejowi Trestce przypada zamek Trestczyn i przynależne mu wioski, m.in. Falkowa. Kilka lat później, bo w roku 1447 występuje w dokumencie Wacław sołtys z Falkowej, a w roku 1458 Klosch (Kłos?) z Falkowej.
W roku 1471 po raz ostatni występuje w źródłach Andrzej Trestka, jako właściciel Falkowej. W roku 1467 Spytka córka Pawła z Sierosławic, oddaje swojemu bratu Mikołajowi Trestce z Sierosławic trzecią część dóbr Trestczyńskich, tj.: Brzany., Falkowej i Kipszny. Wspomnieć jeszcze warto, że zamek występuje w znanych mi źródłach do 1479 r. Trudno natomiast stwierdzić bez przeprowadzenia odpowiednich badań, czy wymieniony w 1508 r. dwór w Brzanie to nowa budowla rezydencjonalna, czy też jeszcze omówiony powyżej zamek Trestczyn.
Jan Długosz w Liber Beneficiorum (1470-80) jako właściciela wsi wymienia już kasztelana połanieckiego Marcina Chorążyca z Wrocimowic herbu Półkozic. We wsi były w tym czasie łany kmiece, ale nie było już folwarku tylko sołectwo z rolami. Dziesięcinę snopową i konopną z łanów kmiecych oddawana była biskupowi krakowskiemu, a dziesięcinę z ról sołtysich plebanowi w Bruśniku.
W roku 1508 bracia Piotr i Jan z Wrocimowic synowie Marcina po jego śmierci dzielą dobra. Jan otrzymuje Brzanę i Falkową. W kolejnych latach Jan z Brzany używa już nazwiska Brzański
W źródle z roku 1522, jako właściciel Falkowej występuje Adam Błędowski z Brzany i Falkowej. W roku 1529 dziesięcinę pieniężną o wartości 1 grzywny i 12 groszy z łanów kmiecych oddawana jest biskupowi krakowskiemu, natomiast dziesięcinę pieniężną o wartości 16 groszy od sołtysa oraz 29 groszy mesznego wraz z Siekierczyna pobiera pleban w Bruśniku.
W roku 1581 wieś miała 6 łanów kmiecych, 5 zagrodników bez roli i 7 komorników z bydłem należała do Anny Brzańskiej. W roku 1590 arianin Mikołaj Przypkowski (1570 — 1612) ożenił się z Elżbietą Gabońską. W roku 1603 kupił wieś Falkową.
Zgodnie z kolejnym rejestrem z 1629 roku właścicielem wsi był Wacław Przypkowski herbu Radwan. We wsi były 4 łany kmiece, 2 zagrody z rolami, 2 komorników bez bydła i zapewne folwark. W roku 1655 Wacław Przypkowski opowiedział się po stronie króla szwedzkiego Karola X Gustawa. Z tego powodu okoliczni chłopi splądrowali jego majątki w Falkowej i Brzanie. W roku 1658, Sejm pod groźbą banicji nakazał innowiercom przejście na katolicyzm w ciągu dwóch lat. Wacław wybrał banicję, a majątek przepisał na syna Mikołaja (1615 — 1668), który tylko nominalnie porzucił wiarę ojca. Toteż w roku 1662 król Jan Kazimierz, odebrał mu dobra i tzw. prawem kaduka obdarował zasłużonych w walkach ze Szwedami żołnierzy: Michała Sosnowica i Stanisława Źródłowskiego. Od tego czasu wieś, jako królewszczyzna, często zmieniała właścicieli. W roku 1772 nominalnie królewskie dobra w Falkowej przejął rząd austriacki włączając ją do tzw. kameralnych dóbr rządowych.
W dniu 2 grudnia 1792 roku Elżbieta Fihauser nabyła od Józefa Drużyny Szreniawskiego dobra kameralne we wsi Falkowa, a akt zakupu spisano w Bruśniku.
Na przełomie 1807 i 1808 roku we wsi było 31 domostw i 40 rodzin. W tym 1 przedstawiciel szlachty, 4 chłopów, 28 chałupników oraz 15 innych. Wieś liczyła w tym czasie 174 mieszkańców.
W roku 1832, jako właściciel dóbr kameralnych występuje Ferdynand Fihauser. W roku 1846 miejscowy dwór został splądrowany przez chłopów. Po tym wydarzeniu Fihauserowie sprzedali falkowski majątek. W latach 1860 — 62 właścicielami był już Józef i Zofia Jaworscy. W roku 1870 właścicielami majątku byli bracia Mojżesz i Rejze Gronowie.
W roku 1890 majątek ziemski należał do Tekli Mieszkowskiej i obejmował 206 morgi (w tym: 138 gruntów ornych).
Na początku XX wieku właścicielami ziemskimi są dwie osoby: Władysław Król i dr Jan Steć.
Źródło:
HERALDYKA GMINY CIĘŻKOWICE
Opracowanie historyczno-heraldyczne
Włodzimierz Chorązki
